सरकारले शताब्दी पुरुष सत्यमोहन जोशीको निधनमा मङ्गलबार सार्वजनिक बिदा दिने निर्णय गरेको छ । जोशीको निधनको शोकमा सरकारी कार्यालय, सार्वजनिक सङ्घसंस्था, विदेशस्थित कूटनीतिक नियोगहरूमा कात्तिक १ गते मङ्गलबार सार्वजनिक विदा दिनुका साथै राष्ट्रिय झण्डा झुकाउने निर्णय पनि नेपाल सरकारले गरेको छ।जोशीले आइतबार १०३ वर्ष ५ महिनाको उमेरमा आइतबार अन्तिम सास फेरेका थिए । संस्कृतिकर्मी सत्यमोहन जोशीको परम्परागत तवरले अन्तिम संस्कार भएन । विशेष तवरको बिदाइ चाहिँ भयो। उनको राष्ट्रिय सम्मान अर्पण राज्यले नै ग¥या े। जति वर्ष बाँचे। सक्रिय जीवनमात्रै बाँचेनन्, सक्दो समाज र राष्ट्रका लागि खटिए। राज्यले राष्ट्रिय सम्मान अर्पण गरेर नागरिक हैसियतमै राष्ट्रप्रति उनले पु¥याएको योगदानको कदर ग¥यो ।
ठूलो ओहोदामा पुग्नेको भन्दा उनको सम्मान राष्ट्रका लागि पु¥याएको योगदानको कदर हो।राष्ट्र र समाजको लागि किर्ति राख्ने ,योगदान पु¥याउनेको कदर सार्वजनिक विदा दिएर भएको छ । देश र समाजका लागि आफ्नो ऊर्जा खर्चेका जोशीले भौतिक शरीरसमेत समाजकै लागि अर्पण गरेर छाडे । त्यसैले परम्परागत तवरबाट उनको दाहसंस्कार भएन । शरीर अस्पताललाई जिम्मा लगाइयो । उनी आफैंले पार्थिव शरीर दान गर्ने इच्छा देखाएका थिए र परिवारका सदस्यको पनि त्यसमा सहमति थियो । समाज र संस्कृति अध्ययनमा जीवन अर्पण गरेका जोशीको पार्थिव शरीर आफैंमा चिकित्सा विज्ञानका विद्यार्थीका लागि अध्ययन सामग्री बनेको छ । जोशीलाई कीर्तिमानी बनाउने उनको उमेरभन्दा धेरै उनका कीर्ति र राष्ट्रलाई गरेका देनहरू हुन् । उनले देशका कुनाकन्दरा चहारेर संस्कृति केस्राकेस्रा केलाएर नेपाली समाजको सुगन्ध प्रकाशमा ल्याए। दुर्गम कर्णालीका संस्कृतिका ज्ञाता थिए उनी । काठमाडौं खाल्डोका संस्कृति र सभ्यताको त उनका अथाह ज्ञान थियो ।
नेपाली समाजका प्रमुख धर्म हिन्दू र बौद्धका अन्तरसम्बन्धमा विशद ज्ञान राख्थे । मुलुकमै पहिलोपटक पुरातत्त्व विभाग खडा हुँदा पहिलो डाइरेक्टरको नियुक्ति पाएका उनले त्यसअघि नै २०१३ सालमा हाम्रो लोकसंस्कृति पुस्तक लेख्न भ्याएका थिए। त्यसैमा उनलाई मदन पुरस्कार पनि प्राप्त भयो । नेपाली साहित्यमा गरिमामय यो पुरस्कार तीनपटक पाउने स्रष्टा पनि उनै थिए । चीन तिब्बतमा नेपाली युवा अरनिकोको योगदानलाई खोज अनुसन्धान गरी बाहिर ल्याउने जोशी नै थिए। मुद्राको अध्ययनमा उनको लगाव थियो । राजसंस्थाका सदस्यहरूबाहेक जीवितै छँदा हुलाक टिकटमा छापिने सौभाग्य उनलाई प्राप्त भयो । मुद्रामा पनि उनी अंकित भए । तीन÷तीन वटा पुस्तकमा मदन पुरस्कार प्राप्त गर्ने जोशीका अधिकांश कीर्ति अध्ययन र अनुसन्धानमा आधारित रहे । नेपाली लेखन र इतिहासको खोज, अनुसन्धानमा प्रामाणिकतामा जोड दिने एक अगुवा हुन् ।
नेपालको इतिहास लेखनमा थुप्रै विदेशीले पनि योगदान गरेका छन् । नेपाली मौलिक संस्कृतिको पहिचानलाई उजागर गर्नु, त्यसलाई व्यावहारिक रूपमा प्रयोगमा ल्याउनु र ल्याउन प्रेरित गर्न सत्यमोहनको योगदान रह्यो । सरल जीवनशैली बाँच्दै लोभलाग्दो उमेर व्यतित गरेका उनको जीवन वास्तवमै सिर्जनशीलमात्रै नभई बहुआयामिक थियो । साहित्य, कला, संस्कृति, इतिहास, भूगोल, उनको दख्खल थियोे । मूर्तिकला, पुरातत्व, शिक्षालगायत विषयमा हासिल गरेको ज्ञानका आधारमा समाजलाई मार्गदर्शन गरेका थिए । नेपाली समाजले सयौं वर्षसम्म पनि सम्झिरहने एक युगपुरुष थिए । एक युगको अन्त्य भएको छ । तिनै युग पुरुषप्रति हार्दिक श्रद्धाञ्जली ।